(ONECMS) - Việt Nam cấp phép lưu hành vắc-xin Covid-19 đầu tiên. Làm sao để viết bài về vắc-xin COVID-19 cho đúng?
Khi cả thế giới chờ đợi một loại vắc-xin coronavirus hiệu quả, các phóng viên đưa tin về vấn đề này phải đối mặt với một nhiệm vụ khó khăn: tách sự thật khỏi hư cấu. Hoặc, như nhà báo kỳ cựu về chăm sóc sức khỏe Gary Schwitzer mô tả, điều hướng “cơn bão hoàn hảo của thông tin sai lệch về đại dịch”.
Schwitzer, cơ quan chủ quản của HeathNewsReview.org, một trang web đánh giá báo chí lĩnh vực sức khỏe, cho biết: “Các phương tiện truyền thông phải đưa tin rằng tại thời điểm này chắc chắn có nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời về bất kỳ ứng cử viên vắc-xin nào. Ông nói thêm: "Xin vui lòng không báo cáo một cách chắc chắn nơi mà sự chắc chắn đơn giản là không tồn tại."
Schwitzer nói rằng anh ấy nổi da gà khi đọc những mẩu tin tức được trích dẫn từ các công ty dược phẩm nói rằng, "Chúng tôi không thấy bất kỳ tác dụng phụ nghiêm trọng nào."
“Phải lưu ý 2 điều.” ông nói. “(A) Chúng tôi chưa thực sự nhìn thấy dữ liệu từ những thử nghiệm đó và (B) nghiêm trọng dưới con mắt của ai? Các tác dụng phụ có thể không là gì đối với một người nhưng lại có thể tàn phá đối với những người có các vấn đề sức khỏe khác”.
Ví dụ, vào ngày 9 tháng 12, Wall Street Journal báo cáo rằng hai trong số những người đầu tiên được tiêm vắc-xin Pfizer ở Anh đã bị phản ứng dị ứng, làm dấy lên các hướng dẫn và cảnh báo mới.
Các nhà báo cần phải vượt qua các thông cáo báo chí mang tính "tự sướng" và sự thổi phồng của các công ty dược phẩm và các chính trị gia, tiếp cận vắc-xin với liều lượng hoài nghi. Đồng thời, họ cũng cần tránh gây hoảng sợ, trong khi những người theo thuyết âm mưu lan truyền tin đồn rằng việc tiêm vắc-xin coronavirus là một âm mưu chèn vi mạch vào người.
Schwitzer nói: “Chúng tôi đang phải đối mặt với những câu hỏi dồn dập về niềm tin và vắc xin. “Sự phân biệt giữa những gì chúng tôi biết và những gì chúng tôi chưa hiểu cần được giải thích thường xuyên hơn và rõ ràng hơn trong phạm vi tiếp cận của chúng tôi.” Ông khuyến nghị các nhà báo nên vun đắp mối quan hệ với các chuyên gia, bao gồm bác sĩ thống kê sinh học, nhà dịch tễ học, bác sĩ tổng quát và nhà virus học độc lập.
“Nếu bạn có bốn điều này trong danh sách liên hệ của mình ngày hôm nay, bạn sẽ thông minh hơn rất nhiều, câu chuyện của bạn cũng vậy và bạn đọc của bạn cũng sẽ hiểu rõ hơn rất nhiều. Những chuyên gia này sẽ giúp cho báo chí tốt hơn và giáo dục công chúng tốt hơn", ông nói.
Schwitzer muốn nhận được sự quan tâm của giới truyền thông xung quanh những câu hỏi sau:
* Khi một báo cáo nói rằng một loại vắc-xin có hiệu quả 95%, điều đó có nghĩa là gì?
* Sự khác biệt giữa efficacy and effectiveness (BBT Blog ONECMS chưa hiểu rõ nghĩa của hai từ này nên xin phép được trích dẫn nguyên văn)?
* Khả năng miễn dịch với bất kỳ loại vắc-xin nào đang được thử nghiệm kéo dài bao lâu? Khi nào cần tiêm mũi tiếp theo?
* Các nghiên cứu về các thử nghiệm vắc-xin khác nhau có các cách đo lường thành công khác nhau. Làm thế nào để đánh giá cái nào đáng tin cậy nhất?
* Kết quả vắc-xin trong thế giới thực sẽ như thế nào so với kết quả thử nghiệm? Chúng có thể khác nhau đáng kể không và tại sao?
Để làm rõ thông tin trong bài báo của bạn, Schwitzer đề xuất sử dụng các box thông tin gắn kèm, cùng với các nhãn như “Đây là những gì chúng tôi chưa biết” hoặc “Đây là những vấn đề chúng tôi chưa hiểu rõ”. Ông đề cập đến một bài báo trên ProPublica, “Cách hiểu các con số về COVID-19”, bài báo này trình bày bằng đồ họa trực quan và thêm các chú thích giúp người đọc định hướng các số liệu về đại dịch.
Các nhà báo thường đi đầu trong việc vạch trần những hiệu quả hoàn hảo và làm sáng tỏ thông tin về virus. Vào giữa tháng 11, phóng viên Carl Zimmer của New York Times (NYT) đã khám phá sự phức tạp của hiệu quả vắc-xin, nói với độc giả những điều họ cần biết về hiệu quả của vắc-xin và báo cáo về những điều chưa biết về vi-rút và vắc-xin.
“Hiệu quả 95% chắc chắn là bằng chứng thuyết phục rằng vắc-xin hoạt động tốt. Nhưng con số đó không cho bạn biết khả năng bị bệnh nếu bạn tiêm vắc-xin. Và tự nó, nó cũng không cho biết vắc-xin sẽ khống chế được COVID-19 trên khắp Hoa Kỳ tốt như thế nào", Zimmer viết.
Câu chuyện làm rõ rằng hiệu quả và hiệu quả có liên quan đến nhau, nhưng không phải là điều giống nhau. Hiệu quả là một phép đo được thực hiện trong quá trình thử nghiệm lâm sàng. Zimmer, người cũng là một tác giả khoa học, giải thích rằng hiệu quả là cách vắc-xin hoạt động hiệu quả trong thế giới thực.
Những gì còn thiếu trong một thông cáo báo chí có thể đáng chú ý. Ví dụ, khi Eli Lilly tuyên bố vào tháng 9 rằng một lần truyền thuốc thử nghiệm làm giảm mức coronavirus ở những bệnh nhân mới nhiễm, NYT’s Gina Kolata đã báo cáo về những gì công ty đã bỏ sót.
“Thông báo không kèm theo dữ liệu chi tiết; các nhà khoa học độc lập vẫn chưa xem xét kết quả, cũng như chưa được công bố trên một tạp chí khoa học uy tín. Các phát hiện là kết quả tạm thời của một thử nghiệm đang diễn ra", Kolata, người phụ trách mục khoa học và y học cho The Times viết.
Trong một bài báo của nhà báo chuyên về sức khỏe Helen Branswell của STAT vào ngày 2 tháng 12 về nỗ lực tiêm chủng lớn nhất trong lịch sử thế giới dựa trên các cuộc phỏng vấn với hơn hai chục chuyên gia y tế công cộng, nhà dịch tễ học, quan chức nhà nước và nhà đạo đức sinh học.
“Tình huống sắp diễn ra là hoàn toàn chưa từng có", cô viết. “Chưa từng có lúc nào nhiều loại vắc-xin hoàn toàn mới, được sản xuất với các cách tiếp cận khác nhau, một số loại chưa từng được sử dụng trước đây, lại được tung ra thị trường trên toàn cầu trong một khoảng thời gian tương đối ngắn". Lời nói của cô ấy chỉ ra một thực tế: thách thức đối với các nhà báo đưa tin về COVID-19 chưa bao giờ lớn hơn thế.
Phóng viên, nhà báo có thể tham khảo thêm các thông tin về Đại dịch Covid-19 tại các nguồn sau:
- Hiệp hội các nhà báo về chăm sóc sức khỏe tổ chức các hội thảo trên web và đăng các bài báo về đại dịch
- Đại học Johns Hopkins cung cấp một khóa học trực tuyến miễn phí có tựa đề “Hiểu về Đại dịch COVID-19” với các video ngắn bao gồm phát triển vắc-xin.
- Journalist’s Resource cung cấp một tờ hướng dẫn về cách đánh giá mức độ tin cậy của nghiên cứu y tế và giải quyết các câu hỏi về tính an toàn, phê duyệt, phân phối và sử dụng vắc xin COVID-19.
- Mạng lưới kiểm tra thông tin thực tế quốc tế đã đăng một bài báo khuyên các tổ chức tin tức hợp tác với các nhà nghiên cứu thông tin sai lệch để xác định những thiếu hụt thông tin lớn nhất về đại dịch và phối hợp tìm cách giải quyết chúng.
* Bài viết của tác giả SHERRY RICCHIARDI đăng trên IJNET. BBT Blog ONECMS lược dịch và trân trọng chia sẻ cùng anh chị em phóng viên, nhà báo.
