Tính năng AI Overviews đang làm lung lay mô hình phân phối tin tức truyền thống – và có thể đặt lại luật chơi trong hệ sinh thái thông tin số.
Khi Google chính thức triển khai tính năng AI Overviews vào tháng 5/2024, nhiều nhà xuất bản trên thế giới đã cảm nhận rõ một điều: trò chơi đang thay đổi. Công cụ này sử dụng trí tuệ nhân tạo để tóm lược thông tin từ các trang web và hiển thị nó trực tiếp trên trang kết quả tìm kiếm – ngay phía trên các đường dẫn truyền thống dẫn tới nguồn tin gốc. Trong vòng chưa đầy một năm, AI Overviews đã xuất hiện tại hơn 100 quốc gia. Và cũng chỉ trong thời gian ngắn ấy, các trang tin tức – vốn phụ thuộc nặng nề vào lưu lượng truy cập từ Google – đã chứng kiến mức suy giảm chưa từng có.
Theo dữ liệu từ SimilarWeb, tính đến tháng 5/2025, lượng truy cập tự nhiên vào các trang tin tức đã giảm xuống chỉ còn 1,7 tỷ lượt, so với đỉnh điểm 2,3 tỷ vào giữa năm 2024. Đồng thời, tỷ lệ người dùng không nhấp vào bất kỳ liên kết nào sau khi tìm kiếm trên Google – tức nhận đủ thông tin từ AI Overviews – đã tăng từ 56% lên 69%. Trong số 50 tên miền tin tức hàng đầu toàn cầu, có tới 37 ghi nhận lượng truy cập sụt giảm đáng kể. Với hầu hết các hãng truyền thông, sự suy giảm này đồng nghĩa với mất độc giả, doanh thu quảng cáo đi xuống và thách thức trong việc duy trì hoạt động độc lập.
Giải pháp cho các nhà xuất bản tin tức liên quan đến tình hình này rất ít và khó khăn
SimilarWeb
Nhưng hệ quả không dừng ở đó. AI Overviews còn làm suy yếu một trong những công cụ tối quan trọng của báo chí số: SEO (tối ưu hóa công cụ tìm kiếm). Các chiến lược xếp hạng nội dung vốn đã được tinh chỉnh qua nhiều năm giờ đây trở nên gần như vô hiệu khi Google chọn hiển thị phần tổng hợp AI trước cả các kết quả tự nhiên. Những nỗ lực giành vị trí đầu trang tìm kiếm – từng là con đường sống còn – giờ trở thành cuộc chiến mờ nhạt trong bóng tối của thuật toán AI.
SimilarWeb cũng nhận định: “Giải pháp cho các nhà xuất bản tin tức liên quan đến tình hình này rất ít và khó khăn”.
Ngày 30/6, Liên minh Nhà xuất bản Độc lập (Independent Publishers Alliance) đã đệ đơn khiếu nại chính thức lên Ủy ban châu Âu (EC), cáo buộc Google vi phạm luật cạnh tranh khi “chiếm dụng nội dung web” để cung cấp đầu ra cho AI Overviews. Tài liệu gửi EC nêu rõ: “Google đang lạm dụng sức mạnh thị trường để ưu tiên sản phẩm của riêng mình – mà không xin phép hay trả phí sử dụng cho những nhà xuất bản sở hữu nội dung gốc”.
Không dừng lại ở đó, liên minh này – với sự hậu thuẫn từ tổ chức Foxglove Legal và một loạt nhóm vận động vì một web mở – cũng gửi đơn lên cơ quan cạnh tranh của Vương quốc Anh, kêu gọi các biện pháp khẩn cấp nhằm ngăn chặn thiệt hại “không thể khắc phục” đối với báo chí độc lập. “Chúng tôi đang đối mặt với một mối đe dọa hiện hữu”, Rosa Curling, đồng Giám đốc Foxglove, tuyên bố. “Nếu không có biện pháp can thiệp, AI Overviews sẽ làm xói mòn nghiêm trọng khả năng duy trì độc lập và hoạt động bền vững của các nhà báo”.
Đáng lưu ý, các cáo buộc này không phải là đơn lẻ. Tại Mỹ, một công ty công nghệ giáo dục cũng đã khởi kiện Google với lý do tương tự: AI Overviews đang thay thế nhu cầu truy cập nội dung gốc, làm suy yếu tính cạnh tranh, dẫn đến giảm lượng người đọc và đăng ký.
Trong phản ứng chính thức, Google khẳng định rằng họ vẫn “gửi hàng tỷ lượt truy cập mỗi ngày đến các trang web trên toàn thế giới” và cho rằng nhiều lo ngại dựa trên “phương pháp đo đạc không đầy đủ hoặc sai lệch”. Công ty này cũng nhấn mạnh rằng tính năng AI mới khuyến khích người dùng đặt nhiều câu hỏi hơn, từ đó mở ra thêm cơ hội khám phá nội dung và doanh nghiệp.
Tuy vậy, sự lạc quan này không được giới báo chí chia sẻ. Trong thực tế, khi người dùng nhận được bản tổng hợp trực tiếp từ AI trên trang kết quả, họ không còn động lực để nhấp vào các liên kết dẫn tới nguồn gốc nội dung – một vòng lặp mà báo chí không thể kiểm soát.
Tồi tệ hơn, các nhà xuất bản không thể từ chối việc nội dung của họ bị dùng làm nguyên liệu huấn luyện mô hình AI của Google. Trong khi những ông lớn như OpenAI đang thương thảo thỏa thuận chia sẻ lợi nhuận với một số nhà xuất bản lớn, phần đông các đơn vị độc lập – đặc biệt là ở quy mô nhỏ và vừa – lại bị gạt khỏi cuộc chơi.
Trong bối cảnh này, câu hỏi không còn là AI có ảnh hưởng đến báo chí hay không – mà là: báo chí sẽ tái cấu trúc thế nào để sống sót trong một thế giới do AI kiểm soát.
Khi các mô hình ngôn ngữ lớn ngày càng trở thành người gác cổng nội dung, khả năng tự bảo vệ của các nhà xuất bản nhỏ sẽ quyết định sự đa dạng thông tin và tự do báo chí trong kỷ nguyên hậu tìm kiếm. Ủy ban châu Âu có thể là nơi đưa ra phán quyết đầu tiên – nhưng đây sẽ là cuộc chiến toàn cầu.
.png)
.jpg)
.jpeg)
