Trong hơn hai thập kỷ tồn tại, VnExpress thường tự mô tả mình như một phòng thí nghiệm công nghệ của báo chí Việt Nam. Nhưng chưa giai đoạn nào thí nghiệm ấy mang tính hệ thống, quy mô và định hình lại mô hình tòa soạn mạnh mẽ như hiện nay, khi trí tuệ nhân tạo (AI) bước vào hầu hết các khâu của dây chuyền tin tức.
Từ tự động hóa nội dung, cá nhân hóa trải nghiệm đến tối ưu quảng cáo và vận hành sự kiện, VnExpress đang xây dựng một mô hình tòa soạn lai giữa “con người – dữ liệu – thuật toán”. Mặc dù nhiều tòa soạn toàn cầu cũng đi theo hướng này, điểm đặc biệt của VnExpress là mức độ tự chủ công nghệ và tốc độ triển khai, phản ánh tham vọng xây dựng một hệ sinh thái báo chí – dữ liệu – quảng cáo khép kín.
Tham khảo thêm: Tòa soạn báo cần dùng AI để giải bài toán sống còn
Tự động hóa là cánh cửa đầu tiên VnExpress mở cho AI. Từ năm 2022, các bản tin podcast được tổng hợp và đọc bởi giọng AI, giúp giảm khoảng 70% khối lượng công việc thủ công. Giọng đọc được huấn luyện từ kho dữ liệu tiếng Việt lớn, đủ tự nhiên để người dùng gần như không còn nhận ra sự khác biệt với phát thanh viên thật. Mỗi ngày, hệ thống đều đặn xuất bản ba bản tin audio – một mô hình mà nhiều tòa soạn phương Tây cũng mới thử nghiệm ở quy mô tương đương.
Quan trọng hơn, AI bắt đầu tham gia viết. Các bản tin thị trường chứng khoán, tổng hợp thể thao hay câu đố trắc nghiệm được hệ thống tạo tự động dựa trên bộ dữ liệu đầu vào cố định. Không phải ngẫu nhiên khi khu vực Đông Á – nơi báo chí vận hành theo mô hình tốc độ cao – là một trong những thị trường đầu tiên cho phép AI viết tin dạng này. Với VnExpress, đó là giải pháp nhằm tái phân bổ nguồn lực: để robot viết việc lặp lại, con người tập trung vào điều tra, phân tích, và những thứ máy chưa làm được.
Tham khảo thêm: App VnExpress bổ sung tính năng Đọc nhanh ứng dụng AI
Tính năng “Đọc nhanh”, ra mắt tháng 4/2024, là bước đi tiếp theo. Bản tóm tắt tự động do AI tạo, được biên tập viên kiểm tra lại, trở thành tiện ích tiêu chuẩn trên ứng dụng. Cùng với khả năng nghe bài viết qua AI Text-to-Speech, VnExpress định hình một trải nghiệm đọc tin mang tính “module hóa": độc giả có thể chọn phiên bản dài – ngắn – nghe tùy hoàn cảnh.
Trong kỷ nguyên mà thời gian chú ý là tài nguyên khan hiếm, cá nhân hóa trở thành trọng tâm chiến lược. Trang chủ VnExpress không còn sắp xếp tin theo một trật tự cố định; thay vào đó, thuật toán chọn hiển thị những bài người đọc chưa xem, hoặc phù hợp với hành vi trước đó. Tính năng MyVnE cho phép độc giả tự cấu hình thế giới tin tức của riêng mình — một xu hướng vốn được tiên phong bởi các tờ báo Mỹ và Hàn Quốc.
Hệ thống đề xuất nội dung phía dưới mỗi bài báo hoạt động tương tự YouTube và Netflix: phân tích hàng loạt hành vi vi mô — từ lần cuộn trang đến điểm thoát bài — để đoán bài kế tiếp mà người đọc muốn xem. Một mô hình tiêu biểu của báo chí dữ liệu: thuật toán không chỉ theo dõi nhu cầu, mà còn cố gắng dẫn dắt nhu cầu đó.
Theo kế hoạch, ứng dụng VnExpress sẽ tiếp tục mở rộng khả năng cá nhân hóa: mỗi người dùng đăng nhập sẽ nhìn thấy một “vũ trụ tin tức” được thiết kế riêng, dựa trên nhịp đọc và tác giả họ thường theo dõi.
Nếu nội dung là “mặt trước” của AI tại VnExpress, thì quảng cáo là “mặt sau” — nơi trí tuệ nhân tạo tạo ra giá trị kinh tế trực tiếp.
Trong mô hình báo chí mới, quảng cáo không chỉ “hiển thị” – nó được phân phối như một dịch vụ cá nhân hóa. AI giúp quyết định: ai nhìn thấy gì, vào lúc nào, và tần suất bao nhiêu. Một dạng siêu tối ưu mà chỉ có những nhà xuất bản sở hữu dữ liệu lớn mới đủ khả năng theo đuổi.
Phần ít được nói đến nhất, nhưng có lẽ quan trọng nhất trong chiến lược AI của VnExpress, là việc làm chủ phân tích dữ liệu. Thay vì phụ thuộc Google Analytics, tòa soạn xây dựng hệ thống tương đương GA360 — nhưng có khả năng theo dõi 100% hành vi người đọc theo thời gian thực.
Tham khảo thêm: Công nghệ phát triển mang lại cho người làm báo cơ hội sáng tạo không có điểm dừng
Mỗi lượt cuộn, dừng đọc, điểm thoát đều trở thành “điểm chạm" dữ liệu. Chẳng hạn, nếu một bài 1.000 từ cần 4 lần cuộn, nhưng người dùng chỉ cuộn 3 lần, 25% cuối bài gần như vô giá trị. Những dữ liệu vi mô ấy quyết định việc đặt liên kết ở đâu, điều chỉnh tiêu đề ra sao, và bài nào nên được đẩy lên hoặc rút xuống.
Công nghệ giúp tòa soạn nắm bắt nhu cầu của công chúng
Nhà báo Phạm Hiếu, Tổng Biên tập Báo điện tử VnExpress chia sẻ với Báo Nhân Dân tháng 6/2023
Quan trọng hơn, dữ liệu được đưa thẳng vào hệ thống biên tập: phóng viên và BTV nhìn thấy thời gian đọc, tỷ lệ đọc sâu, tốc độ tăng lượt xem ngay khi bài vừa xuất bản. Quyết định nội dung trở nên ít cảm tính hơn — nhưng vẫn dựa trên sự đánh giá cuối cùng của con người.
Ở mức độ nào đó, VnExpress đang áp dụng triết lý của các tờ báo dữ liệu hàng đầu thế giới: dữ liệu “nói”, con người “diễn giải”.
Tham khảo thêm: VnExpress bắt tay FPT triển khai AI Agents: Nâng tầm các giải Marathon đẳng cấp
Tháng 4/2025, VnExpress tích hợp AI Agent vào hệ thống giải chạy VnExpress Marathon. Chatbot hỗ trợ hàng chục nghìn người: từ đăng ký, tra mã QR đến nhận chứng nhận hoàn thành. Nó giảm tải khoảng 70–80% khối câu hỏi lặp lại — một thử nghiệm cho thấy AI có thể thay con người trong vận hành quy mô lớn.
Trong báo chí, chatbot có thể là biên giới kế tiếp. Tại nhiều thị trường, người dùng trẻ đang dần từ bỏ thói quen “đọc báo”, thay vào đó hỏi chatbot để tìm thông tin — một dạng “Google thế hệ mới”. Tạp chí VnEconomy đã thử nghiệm Askonomy dành cho độc giả trả phí; VnExpress có thể sẽ không đứng ngoài xu hướng này.
Nếu AI có thể tóm tắt, đọc, gợi ý và phân phối tin tức, câu hỏi logic tiếp theo là: liệu nó có thể đối thoại về tin tức?
420.000 bình luận mỗi tháng là một gánh nặng cho bất kỳ tòa soạn nào. VnExpress dùng AI để lọc trước bình luận chứa ngôn từ độc hại, spam hoặc vi phạm quy tắc, chỉ chuyển những nội dung “sạch” cho đội ngũ quản trị. Nhờ vậy, tốc độ duyệt tăng lên, tỷ lệ bình luận hiển thị cũng cao hơn trong khi vẫn giữ được môi trường trao đổi lành mạnh.
Tuy nhiên, VnExpress vẫn đặt con người ở khâu quyết định cuối cùng. Dù AI viết, đọc hay tạo hình ảnh, bài báo đăng tải phải qua biên tập viên duyệt. Trong bối cảnh AI dễ mắc lỗi “ảo giác”, nguyên tắc này là tấm khiên bảo vệ niềm tin của độc giả — tài sản quý giá nhất của một cơ quan báo chí.
Để đánh giá đầy đủ mô hình AI của VnExpress, cần đặt nó vào bối cảnh ba mô hình newsroom dữ liệu – AI hàng đầu thế giới: The New York Times (NYT) của Mỹ, South China Morning Post (SCMP) của Hongkong, Trung Quốc và Nikkei của Nhật.
NYT tiếp cận AI thận trọng nhưng chủ động.
– Họ phát triển các công cụ nội bộ để phân tích tài liệu lớn (như rò rỉ dữ liệu, hồ sơ pháp lý).
– Sử dụng AI để tìm mẫu, nhận diện thực thể, trích xuất dữ liệu phục vụ điều tra.
– Tuyệt đối không dùng AI để viết bài báo tin tức hoặc tạo nội dung công khai.
Khác biệt với VnExpress:
SCMP sở hữu hệ thống “SCMP Lighthouse” – một nền tảng dữ liệu độc giả có độ chi tiết cao, cho phép theo dõi hành vi thời gian thực, phân khúc người đọc và tối ưu nội dung dựa trên phân tích sâu.
Điều này rất tương đồng với:
SCMP cũng ứng dụng AI cho dịch thuật nội dung đa ngôn ngữ – tương tự hướng đi của VnExpress.
Điểm khác biệt:
– SCMP triển khai AI sớm hơn và hệ thống hoá mạnh về phân tích dự báo.
– VnExpress lại có lợi thế về tốc độ, quy mô người dùng, và mức độ tự chủ công nghệ trong nước.
Nikkei – tờ báo tài chính lớn nhất châu Á – xem AI là nền tảng để:
Điểm tương đồng với VnExpress:
– VnExpress cũng để AI viết bản tin chứng khoán, tổng hợp thị trường và audio.
– Tăng tốc sản xuất nội dung có cấu trúc dữ liệu ổn định.
Điểm khác biệt:
– Nikkei thương mại hóa dữ liệu mạnh hơn (B2B).
– VnExpress chủ yếu dùng AI để tăng hiệu quả sản xuất và tối ưu quảng cáo (B2C).
So với ba mô hình hàng đầu thế giới:
Điểm mạnh của VnExpress là sự kết hợp đồng bộ giữa nội dung – dữ liệu – quảng cáo – vận hành, thứ mà ngay cả nhiều tờ báo khu vực cũng chưa làm được.
Nhưng thách thức lớn nhất lại đến từ phía độc giả:
nếu họ chuyển từ “đọc báo” sang “hỏi đáp”, thì AI sẽ không chỉ là công cụ trong tòa soạn, mà trở thành chính giao diện tin tức.
Ở thời điểm hiện tại, VnExpress có vẻ đang đi nhanh – và quan trọng hơn, đi đúng hướng.
